13 มกราคม 2568 ที่วัดดอนสัก ต.ฝายหลวง อ.ลับแล จ.อุตรดิตถ์ ได้จัดให้มีประเพณีการทำบุญข้าวหลามเดือนยี่เปงหรืองานบุญข้าวหลาม “วัดดอนสัก” ซึ่งจะตรงกับวันพระ ขึ้น15 ค่ำเดือน 2 หรือที่เรียกกันว่า เดือนยี่เปง เพื่อถวายเป็นพุทธบูชาแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยชาวบ้านตำบลฝายหลวง อำเภอลับแล จำนวนมากกว่า 200 คน ร่วมแรงร่วมใจ ร่วมสืบทอดประเพณี เพื่อถวายเป็นพุทธบูชาแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
นายมานพ นาคหมู ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 3 ต.ฝายหลวง กล่าวว่า ประเพณีการทำบุญข้าวหลามเดือนยี่เปงหรืองานบุญข้าวหลาม “วัดดอนสัก” เป็นประเพณีที่จัดสืบทอดกันมานานหลายชั่วอายุคน และการจัดงานครั้งนี้ เพื่อสร้างความสามัคคีของคนในหมู่บ้านและเพื่อสืบสานพิธีกรรมทางศาสนา และชักจูงใจให้คนเข้าวัดทำบุญด้วยชาวบ้านจำนวนมากมาร่วมด้วยช่วยกัน ทำตั้งแต่การขนไม้ทำข้าวหลามปอกมะพร้าว ขูดมะพร้าว คั้นกะทิ กรอกข้าวเหนียว กรอกกะทิใส่กระบอก แล้วจึงนำใบตองสดมาอุดจุกกระบอก เพื่อกันกะทิล้น และกันข้าวเหนียวหก โดยตั้งราวเผากระบอกข้าวหลามเป็นแถวๆ และต้องใส่ฟืนในการเผาจึงจะอร่อย โดยในช่วงแรกต้องใช้ไฟแรง หลังจากนั้นต้องค่อยๆ ใช้ไฟอ่อนๆ เพื่อให้ข้าวหลามที่อยู่ในกระบอกสุกระอุจนทั่วทั้งกระบอก หลังการจัดงานเผาข้าวหลามแล้ว ก็จะนำเข้าไปเก็บไว้ ในช่างเช้าต่างก็จะนำไปร่วมกันทำบุญถวายพระภิกษุ แจกจ่ายให้กับชาวบ้าน เป็นการเชื่อมความสัมพันธไมตรี สร้างความสามัคคีของชาวบ้านในพื้นที่ต่อไป
ทั้งนี้ ประเพณีดังกล่าวจะทำกันในช่วงฤดูกาลหลังการเก็บเกี่ยวข้าว โดยจะนำข้าวที่ได้จากการเก็บเกี่ยวมาทำเป็นข้าวหลาม เรียกข้าวที่เก็บเกี่ยวมาใหม่นั้นว่า ข้าวใหม่ เชื่อกันว่า การตักบาตรข้าวหลาม เป็นการบอกให้บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วได้ทราบว่าข้าวที่ปลูกไว้ได้ผลผลิตออกมาแล้ว และเป็นการอุทิศข้าวใหม่ให้บรรพบุรุษได้ทานอีกด้วย และนอกเหนือจากการทำบุญกุศลแล้วยังเป็นโอกาสที่ชาวบ้านในชุมชนได้ชุมนุมพบปะกัน โดยถือเอาวันสำคัญทางศาสนาเป็นแกน ได้ทั้งบุญกุศล ได้ทั้งความรู้สึกอบอุ่นทางเชื้อชาติในคราวเดียวกัน
นาคา คะเลิศรัมย์ รายงาน
