พะเยา ส้มป่อยเดือนห้าเป็ง หนึ่งปีมีผลเพียง 1 ครั้ง ผลไม้มงคลเมืองล้านนา
ส้มป่อยเดือนห้าเป็ง 1 ปี มี 1 ครั้ง ผลไม้มงคลของชาวล้านนา นิยมลงปลุกเสกพิธีกรรมทั้งทางศาสนาและพิธีกรรมของชาวบ้าน เชื่อเป็นของสิริมงคล
นางสุรีรัตน์ คำดี อายุ 30ปี แม่ค้าขายส้มป่อย เปิดเผยว่า ส้มป่อยเป็นไม้ผลมงคล ต้นจะออกเป็นเถาเลื้อยพันขึ้นกับต้นไม้ใหญ่ ในป่า จะออกผลเป็นฝักเพียง 1 ครั้ง ตามความเชื่อของชาวเหนือล้านนามาแต่โบราณจะเก็บผลฝักส้มป่อยเดือนห้าเป็ง หรือเดือนก.พ. เพราะเชื่อว่าเป็นเดือนที่มีความสำคัญของทางพระพุทธศาสนา หรือ วันมาฆบูชา เพราะส้มป่อยจะมีความศักดิ์สิทธิ์ในตัวหากเก็บไว้ช่วงเดือนห้าเป็งแล้วจะดี หากได้มีการปลุกเสกก็จะดียิ่งขึ้นไปอีกหลายเท่าตัว
สำหรับส้มป่อยนิยมใช้ในงานพิธีกรรมทั้งทางศาสนาและพิธีกรรมของชาวบ้าน จะเอาส้มป่อยมาทำเป็นน้ำพระพุทธมนต์ รดปะพรม รดน้ำดำหัว เพื่อเป็นสิริมงคลกับตัวเอง บ้านเรือน อาคาร ร้านค้า และยังขจัดเสนียดจัญไร สิ่งชั่วร้ายออกไปจากตัว จากที่อยู่อาศัยด้วย ซึ่งได้มีการสืบทอดกันมาแต่โบราณกาลจนถึงทุกวันนี้จึงถือว่าเป็นไม้ผลมงคลที่ชาวบ้านต้องเสาะหาเก็บไว้ใช้ในบ้านกันทุกหลังคาเรือน เพราะส้มป่อยจะใช้ได้ทุกงานตลอดปีนั่นเอง
ในการเก็บส้มป่อยจะเริ่มเก็บเดือนห้าเป็ง หรือเดือน ก.พ.เท่านั้น เก็บได้เอามาตากแดด 5-6 แดดจนแห้งสนิท แล้วเอามาบรรถุงเก็บไว้ หรือบางคนจะเอาไปให้พระสงฆ์หรือเกจิดังทำการปลุกเสกให้ เพื่อเพิ่มพลังพุทธคุณความศักดิ์สิทธิ์มากขึ้น การใช้ส้มป่อยทางพระพุทธศาสนา พระสงฆ์จะใช้ส้มป่อยผสมน้ำทำน้ำพระพุทธมนต์ หรือใส่ขันพระครู ชาวบ้านจะนิยมใช้ทำน้ำมนต์อาบ รดน้ำดำหัวผู้หลักผู้ใหญ่ช่วงเทศกาลมหาสงกรานต์ หรือทำพิธีขึ้นบ้านใหม่ แต่งงาน สะเดาะเคราะห์ จนถึงงานศพ หากมีงานหรือพิธีก็จะต้องมีส้มป่อยใช้ในงานนั้นทุกครั้ง
